Tại vùng đất nắng gió Tây Ninh, nơi những vườn điều bạt ngàn trải dài, có một câu chuyện đặc biệt về hành trình “hồi sinh” nông sản bỏ đi thành sản phẩm OCOP 3 sao, chinh phục cả thị trường quốc tế. Nhân vật chính là Âu Vương Ngọc – người đã biến phần thịt điều từng bị bỏ phí thành nước mắm chay trái điều thơm ngon, mỗi tháng mang về doanh thu 700 triệu đồng và mở ra cơ hội mới cho nông dân địa phương.
Hồi sinh “nguyên liệu vàng” từ thứ bị bỏ
Mỗi mùa thu hoạch, nông dân Tây Ninh thu được hàng tấn hạt điều – “vàng trắng” của vùng đất này. Nhưng sau khi tách hạt, phần thịt điều – khoảng 6 tấn/ha – lại nhanh chóng hư hỏng và bị bỏ đi. Chị Ngọc, sinh ra trong gia đình ăn chay trường, đã nhìn thấy cơ hội từ chính thứ nguyên liệu bị lãng quên này.
Từ năm 2019, chị bắt đầu thử nghiệm lên men thịt điều tươi, chiết xuất thành nước mắm chay. Nhờ đặc tính giàu đường tự nhiên, đạm thực vật và hương thơm dịu, trái điều lên men cho ra loại nước mắm thanh ngọt, đậm đà mà không cần hương liệu.
Từ gian nan đến thành công
Hành trình không hề dễ dàng: mỗi vụ điều khác nhau về vị ngọt, độ chua, hàm lượng nước… dẫn đến chất lượng nguyên liệu biến động. Có thời điểm, chị phải bỏ đi 30.000 lít dịch cốt điều vì không đạt chuẩn.
Nhưng với quyết tâm, chị đầu tư hơn 4 tỷ đồng cho thiết bị ép, bồn ủ, hệ thống lọc – chiết rót bán tự động và áp dụng tiêu chuẩn ISO 22000. Kết quả, quy trình lên men 4-6 tháng với muối khoáng ở nhiệt độ 30-37°C đã tạo ra loại nước mắm trái điều màu nâu đỏ tự nhiên, vị đậm nhẹ, thanh dịu, phù hợp với người ăn chay, ăn kiêng.
Hiện nay, cơ sở sản xuất hơn 10.000 lít mỗi ngày (20.000 chai 500ml), phân phối tại siêu thị, điểm bán OCOP và đã xuất khẩu sang Mỹ, Canada, hướng đến thị trường Halal.
Gắn kết nông dân – Tăng 50% thu nhập
Để sản xuất 100 lít nước mắm cần tới 300 kg trái điều tươi. Doanh nghiệp ký hợp đồng thu mua với nông dân Tây Ninh và các tỉnh lân cận với giá 3.000 đồng/kg. Ngoài bán nguyên liệu, người dân còn được hướng dẫn quy trình ủ, lên men ngay tại vườn và bán lại nước mắm thô với giá 50.000 đồng/lít.
Nhờ mô hình này, mỗi ha điều giúp nông dân tăng thêm 15-20 triệu đồng mỗi vụ, tương đương tăng 50% thu nhập so với chỉ bán hạt.
Giá trị xanh & Du lịch trải nghiệm
Không chỉ tạo thu nhập, mô hình còn giúp giảm lãng phí nông sản, hạn chế đốt bỏ gây phát thải CO₂, đóng góp vào nông nghiệp xanh – tuần hoàn. Bên cạnh nước mắm, cơ sở còn sản xuất mắm thái, khô điều, rượu và giấm điều.
Trong tương lai, nước mắm trái điều Vương Ngọc dự kiến kết hợp với du lịch nông nghiệp Tây Ninh: du khách có thể tham quan vườn điều, trải nghiệm thu hoạch – ép – ủ trái điều, tìm hiểu về quy trình làm nước mắm chay, và thưởng thức món ngon từ sản phẩm OCOP.
Mục tiêu vươn ra thế giới
Với kế hoạch mở rộng công suất lên 50.000 lít/ngày và đưa sản phẩm tới ít nhất 15 quốc gia vào năm 2026, trong đó có EU, chị Ngọc tin rằng:
“Kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu hướng, mà là con đường bắt buộc nếu muốn phát triển bền vững. Đừng nhìn nông sản hư hỏng – Hãy nhìn thấy tiềm năng bị bỏ quên.”
Theo Hoài Phương – VnExpress